Voorkom dat jij je collega voor het hoofd stoot met een weinig constructieve opmerking. Leer waar goede, opbouwende kritiek om draait — terugkoppeling waar een ander echt iets aan heeft. Door je kritiek als een pro te uiten (in 4 stappen)
Doe dit nooit zodra je kritiek uit, maar dit juist wel (x4)
Kritiek uiten is tamelijk lastig. Je wil vertellen wat je op het hart hebt, zonder een ander voor het hoofd te stoten. Direct tot de kern komen, zonder een beschuldigend vingertje te wijzen. Je gevoelens delen, zonder er te veel woorden aan vuil te maken.
Gelukkig is dát niet al te lastig. Tenminste, zodra je onderstaande do’s and dont’s van opbouwende kritiek opvolgt. Pas jij die toe, dan wordt je een pro in het geven van negatieve feedback.
1. Zeg wat je ziet (niet wat je denkt)
Geef je opbouwende kritiek wees dan objectief. Ga uit van wat je daadwerkelijk ziet of hoort. Van de werkelijkheid, niet van hoe jij de situatie kleurt. Er is geen plek voor subjectiviteit.
Je zegt daarom niet:
- “Je werk is slecht” — afbrekende kritiek
- “Je maakt altijd fouten” — generaliseren
- “Je luistert niet naar me” — impliceren dat het opzet is
- “Je hebt geen oog voor detail” — persoonlijke aanval
Dat zijn evaluaties — een mening of overtuiging die jij aan het gedrag van een ander koppelt. Een aanname, veronderstelling of vooroordeel. Daarmee eindig je enkel in een woordenstrijd.
Lever je opbouwende kritiek gebruik dan enkel observaties. Ongekleurde, objectieve waarnemingen van wat je daadwerkelijk gehoord of gezien hebt.
- “Twee grafieken in de opstelling kloppen niet.”
- “Je kwam een uur te laat bij de klant aan.”
- “Je had Christine beloofd het rapport vrijdag aan te leveren. Dat is niet gebeurd.”
- “Je hebt nog niet gereageerd op het stuk. Dinsdag verliep de deadline.”
Eerlijke, objectieve kritiek gebaseerd op feiten. Meningen achterwege gelaten. Daar kan je collega iets mee.
2. Zeg wat je voelt (niet wat je vindt)
Zeggen hoe jij over zaken denkt kan negatieve gevolgen hebben. Vooral wanneer jij denkt dat jij je gevoelens deelt, maar in feite gedachten deelt — “Ik heb het gevoel dat je niet graag met me samenwerkt.”
Het impliceert dat je met een beschuldigend vingertje een ander terecht wijst. Hij of zij kan dat zien als een persoonlijke aanval, en zal daardoor in de verdediging schieten — “Hoe kom je daarbij? Ik vind het hartstikke tof om samen aan dat project te werken!”
Je zegt daarom niet:
- “Ik voel me genegeerd” — daarmee zeg je: jij laat me links liggen.
- “Ik voel me aangevallen” — daarmee zeg je: jij valt mij aan.
- “Ik voel me niet serieus genomen” — daarmee zeg je: jij onderschat me
Geef je opbouwende kritiek dan laat je gedachten verkapt als gevoelens achterwege. Je zegt wat je écht voelt — door de emotie te benoemen.
- “Ik ben kwaad”
- “Ik ben gefrustreerd”
- “Ik ben verdrietig”
Je laat de beschuldigingen achterwege en focust je op de emotie die jij ervaart vanwege hun acties of woorden. Wat jij voelt kan niemand onderuit halen of ontkennen.
3. Zeg wat je wil (niet wat de ander fout doet)
Opbouwende kritiek geef je met de verwachting dat een ander iets in zijn of haar gedrag aanpast. Hiervoor moet de ander wel weten waarom je terugkoppeling geeft — met andere woorden: wat gaat het jou aan?
Deel jij dit, dan zal de ander sneller geneigd zijn je feedback aan te nemen en toe te passen. Zolang je echter weer dat beschuldigende vingertje achterwege laat, natuurlijk.
Je zegt daarom niet:
- “Ik heb aanmoediging van jou nodig” — daarmee zeg je: iedereen steunt me, behalve jij.
- “Ik zou het fijn vinden als jij transparanter bent” — daarmee zeg je: iedereen is open en eerlijk, behalve jij.
- “Ik wil meer begrip van je ontvangen” — daarmee zeg je: iedereen begrijpt me, behalve jij.
Om opbouwende kritiek juist te doen landen, benoem je wat jij nodig hebt zonder de ander daarbij te betrekken — zonder hem of haar de verantwoordelijkheid in de schoenen te schuiven.
- “Ik heb aanmoediging nodig.”
- “Ik heb transparantie nodig om te kunnen… ”
- “Ik heb heb begrip nodig, wil ik dit…”
Houd het kort bij jezelf, door verantwoordelijkheid te nemen voor je gevoelens.
4. Zeg wat je verwacht (niet wat eist)
Bij de laatste stap geef je aan wat je van de ander verwacht. Niet door ander gedrag of te eisen, maar door iets te verzoeken — een belangrijk verschil.
Een eis is namelijk eenrichtingsverkeer: jij wil dat de ander iets doet, ongeacht of hij of zij het daarmee eens is. Een verzoek komt van twee kanten: je houdt rekening met de gevoelens en wensen van een ander.
Je zegt daarom niet:
- “Ik wil dat jij beter je best doet.” — vaag
- “Ik wil dat je niet altijd commentaar levert zodra ik je wat vraag” — negatief
- “Ik wil dat je je mij van iedere beslissing op de hoogte houdt.” — eenrichtingsverkeer
Lever je opbouwende kritiek wees dan positief, duidelijk en concreet. Zeg wat je van de ander verwacht en maak dat specifiek. Praat niet over wat je niet wil, maar de positieve verandering die je wil zien.
Geef opbouwende kritiek als een pro
Opbouwende kritiek geven was nog nooit zo… opbouwend. Lekker helder, concreet, zonder een ander te beschuldigen of tegen de haren in te strijken. Gebruik simpelweg bovenstaande 4 punten zodra je feedback geeft.
Een opfrisser:
- Zeg wat je ziet (niet wat je denkt) — gebruik enkel observaties. Ongekleurde, objectieve waarnemingen van wat je daadwerkelijk gehoord of gezien hebt.
- Zeg wat je voelt (niet wat je vindt) — zeg wat je écht voelt door de emotie te benoemen.
- Zeg wat je wil (niet wat de ander fout doet) — benoem je wat jij nodig hebt zonder de ander daarbij te betrekken.
- Zeg wat je verwacht (niet wat eist) — wees positief, duidelijk en concreet. Praat niet over wat je niet wil, maar de positieve verandering die je wil zien.
In onze cursus Gesprekstechnieken gaan we hier verder op in
Je leert niet alleen hoe je opbouwende kritiek geeft, maar ook hoe je het ontvangt en erop reageert. Hoe voorkom je bijvoorbeeld dat je het je persoonlijk aantrekt? Wat zeg je zodra kritiek ongegrond is? We vertellen het je tijdens de 1-daagse cursus Gesprekstechnieken.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van timemanagement, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Gesprekstechnieken
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
